Zjazd delegatów Rady Krajowej Krajowego Stowarzyszenia Sołtysów odbył się w dniach 16–17 maja 2019 r. w Gdańsku, w Europejskim Centrum Solidarności w miejscu szczególnym. Tuż obok Stoczni Gdańskiej i słynnej bramy, gdzie w latach 80. ub. wieku rozstrzygały się losy Polaków, gdzie wykuwała się wolna, niepodległa, samorządna Polska! Nie bez powodu więc honorowymi gośćmi sołtysów były osoby, które odgrywały czołową rolę w walce z komunistycznym ustrojem o nową Polskę: legendarni przywódcy „Solidarności”, prezydent Lech Wałęsa oraz Bogdan Borusewicz, marszałek Senatu.

Podsumowano czteroletnią działalność Krajowego Stowarzyszenia Sołtysów oraz wybrano nowe władze. Prezesem KSS ponownie został Ireneusz Niewiarowski, b. działacz opozycji, poseł oraz senator wielu kadencji po 1989 r.

Do wydarzeń sprzed niemal 40 lat nawiązał prezes KSS Ireneusz Niewiarowski, podkreślając, iż gdyby długa walka demokratycznej opozycji nie zakończyła się sukcesem nie byłoby Krajowego Stowarzyszenia Sołtysów i rozkwitu organizacji pozarządowych, nie byłoby prawdziwego samorządu, a Polska by wyglądała zupełnie inaczej. „Jesteśmy w miejscu szczególnym, gdzie zaczęły się przemiany, gdzie ludzie solidarności doprowadzili do zmian” – podkreślił.

Gdańsk i ECS to miejsca szczególne

Zabierając głos Bogdan Borusewicz powiedział, że znaczną część delegatów na zjazd poznał, gdy przyjeżdżali do Senatu na finał konkursu „Sołtys Roku”, organizowanego przez Gazetę Sołecką. Najlepsi w kraju sołtysi przyjeżdżali do Warszawy samochodami, a odjeżdżali do swoich sołectw na rowerach, które były główną nagrodą za ich społeczną pracę. Marszałek Senatu podziękował za inicjatywę zorganizowania spotkania sołtysów w Gdańsku, w Europejskim Centrum Solidarności. – Będziecie się tutaj dobrze czuli. Zauważycie, że jest tu inna atmosfera niż w innych miejscach, bo Gdańsk jest przywiązany do swojej historii, także do najnowszej, do wydarzeń z Sierpnia ‘80 roku, które zaważyły nie tylko na losach Polski, ale również Europy. Dla nas, mieszkańców Gdańska ta świadomość jest niezmiernie ważna, bo tworzy nowego mieszkańca tego miasta. W przeciwieństwie do miejsc, z których przyjechaliście, w których jesteście zakorzenieni, jesteście pniakami – jak mówią na Podhalu – to mieszkańcy Gdańska, nasze rodziny pochodzą z różnych miejsc w kraju. Nasi ojcowi przyjechali z całej Polski i jeszcze do tego zza Buga. Tak jak moja rodzina, która przybyła tutaj z Wileńszczyzny, podobnie jak rodzina prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza. Dla nas więc to miejsce jest bardzo ważne, bo tworzy naszą świadomość i naszą historię. Przed Sierpniem byliśmy w zasadzie ludźmi bez historii. A związanie z miejscem swojego zamieszkania jest bardzo ważne, aby dobrze się w nim czuć. Wiemy, że to miejsce jest nasze – powiedział B. Borusewicz. Dodał, że ECS jest instytucją, która została utworzona i wymyślona oraz oparta na mieszkańcach Gdańska, Pomorza. – Wymyślił i stworzył to miejsce prezydent Paweł Adamowicz, a my bronimy tego miejsca, jego niezależności, jego historii i tego, co pokazuje się na wystawie. Zobaczycie ile tu się działo, ile włożonej jest pracy, aby obiektywnie pokazać naszą historię ostatnich kilkudziesięciu lat. – przekonywał. 

Za wybór Gdańska i ECS jako miejsca obrad Krajowej Rady Sołtysów podziękował sołtysom marszałek województwa pomorskiego Mieczysław Struk. – Jest to miejsce wyjątkowe, bo jest to emanacja pomysłu Pawła Adamowicza, który uważał, że ECS może być takim miejscem, w którym przekażemy dziedzictwo ruchu Solidarności, które zmieniło w sposób bezkrwawy naszą ojczyznę. Tutaj też trwały rozmowy, które potem zaowocowały zmianami instytucjonalnymi, a dotyczyły one każdej jednostki samorządu terytorialnego, bo idea samorządu pojawiła się podczas obrad Okrągłego Stołu, a wcześniej była formułowana na zjeździe Solidarności. Byłem przez 12 lat burmistrzem, zanim trafiłem do samorządu regionalnego, więc wiem doskonale, że w tych najmniejszych jednostkach pierwszym kontaktem mieszkańców z władzą, często identyfikowaną jako władza państwowa, jest właśnie sołtys, potem urząd gminy i urząd miasta. Dlatego jest niezwykle ważne, że działacze samorządowi chcą dyskutować o roli najmniejszych jednostek, o tym w jaki sposób sołtysi mogą wpisać się w działalność na rzecz swoich wspólnot i w jaki sposób zwrócić uwagę na sołectwa, na pracę sołtysów w każdej polskiej gminie. Przywiązujemy do tych zagadnień olbrzymią wagę. W woj. pomorskim realizujemy ogromny program: Aktywne Sołectwo Pomorskie, ponieważ rozumiemy, że inspirowanie do takich działań, pokazywanie dobrych praktyk ma kapitalne znaczenie dla rozwoju tych wspólnot i ich liderów. Z jednej strony chodzi o wyłonienie takich osób, ale z drugiej o budowanie poczucia wspólnoty. Aktywne sołectwo jest realizowane w regionie pomorskim w ten sposób, że dedykujemy sołectwom środki pomocowe, które są przeznaczone na zaproponowane przez nich projekty. Dajemy na to środki finansowe. To nie są duże pieniądze – 10 tys. zł. Ale w ciągu 2 lat przeznaczyliśmy na ten program 700 tys. zł. Czasami w małej społeczności lokalnej troska o stary cmentarz, park, staw, ogródek jordanowski czy wmurowanie tablicy ma kapitalne znaczenie. Buduje wtedy poczucie wspólnoty lokalnej, która czuje odpowiedzialność za miejsce swojego urodzenia lub zamieszkania. Tak się buduje miłość do miejsca, w którym żyjemy. Konkurs cieszy się ogromną popularnością i znakomicie się sprawdza. Są to projekty, które integrują lokalną społeczność. 

Drugi konkurs, który jest organizowany w woj. pomorskim nosi nazwę Piękna wieś pomorska. Bardzo chcieliśmy zmobilizować lokalne społeczności do tego, żeby zmieniać otoczenie. Tak jak w idei Solidarności, o której mówił marszałek Borusewicz, chodzi o to żeby lokalne wspólnoty, sami mieszkańcy mogli zmieniać swoje otoczenie. Chcemy poprzez ten konkurs, na który przeznaczamy niewielkie nagrody (bo wieś otrzymuje 30 tys. zł za pierwsze miejsce, 20 tys. zł za drugie , a 10 tys. zł za trzecie), dać możliwość poprawy jakości życia. Dziś – sami o tym wiecie – nikt nie wstydzi się, że mieszka na wsi. Widać to na Pomorzu. Wielu mieszkańców Gdańska, Gdyni, Sopotu buduje swoje domy poza tymi miastami, zapuszcza swoje korzenie na wsi. Kiedy przyjmujemy delegacje z innych krajów już nie wstydzimy pokazywać im nasze miasteczka, wioski. One są naszą wielką dumą i chlubą – podkreślił marszałek Struk.

Ideę powstania Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku przedstawił sołtysom jego dyrektor Basil Karski. Powiedział, że działalność społeczna sołtysów idealnie wpisuje się w program ECS. Stała wystawa w muzeum dokumentuje legendarne strajki w 1980 r. i całą drogę do demokratycznej Polski. Są tu obecni wszyscy, którzy zasłużyli się Ojczyźnie. Jest pokazana działalność m.in. małżeństwa Gwiazdów, działalność Anny Walentynowicz, Aliny Pieńkowskiej i Bogdana Borusewicza. 

Członkowie Rady Krajowej zwiedzili muzeum drugiego dnia posiedzenia.

Podsumowania i wybory nowych władz

Dokonano wyboru przewodniczącego obrad i sekretarzy. Przyjęto też regulamin obrad oraz wybrano komisję uchwał i wniosków oraz komisję skrutacyjną. Następnie zostały przedstawione sprawozdania Komisji Rewizyjnej oraz sprawozdanie merytoryczne i finansowe z działalności KSS w 2018 r. 

Komisja – stwierdził jej przewodniczący Waldemar Małaczyński – nie wniosła zastrzeżeń dotyczących gospodarki finansowej KSS.

Sprawozdanie z czteroletniej działalności biura i zarządu głównego KSS przedstawił prezes Ireneusz Niewiarowski.

W ciągu ostatnich 4. lat KSS podejmowało wiele stałych działań, mających na celu wzmocnienie jego pozycji. W mijającej kadencji, podobnie jak w poprzednich, istotną rolę w promowaniu KSS odgrywały konferencje z okazji Dnia Sołtysa. Obchody te zaczęliśmy w Koninie w 2015 r. z udziałem prezydenta RP Bronisława Komorowskiego, a potem inicjatywę przejęło Stowarzyszenie Sołtysów Mazowsza, gdzie odbyły się cztery spotkania: w Lesznowoli, Jeziornej, Nadarzynie i Izabelinie, których organizatorem jest wiceprezes KSS Grażyna Jałgos-Dębska. W Lesznowoli hasłem konferencji było zagadnienie „Sołtys – lider, działacz, społecznik czy menedżer”, w Konstancinie-Jeziornej: „Fundusz sołecki – jako instrument rozwoju lokalnego”, w Nadarzynie: „Niepodległa i inspirująca wieś polska”, natomiast w Izabelinie pod patronatem Instytutu Rozwoju Wsi PAN dyskutowano czy wiejski nie znaczy gorszy. 

Przy wsparciu Gazety Sołeckiej odbywały się bardzo ciekawe konferencje, będące częścią gali finału ogólnopolskiego konkursu „Sołtys Roku”. Organizowane są one w Senacie przy współpracy z Komisją Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej oraz Komisją Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Tematyka tych konferencji dotyczyła funduszu sołeckiego jako narzędzia aktywizacji społecznej, aktywizacji lokalnej, roli aktywnego sołectwa w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego, kompetencji i obowiązków sołectwa i sołtysa. – To nie jest fajna impreza, podczas której nagradzamy sołtysów, ale to jest doskonała promocja Stowarzyszenia, bo mocno zaznaczamy się wśród polityków oraz w centralnych mediach – dodał prezes Niewiarowski.

Sporym wyzwaniem jest organizacja we współpracy z Samorządem Województwa Wielkopolskiego czterech kolejnych edycji konkursu „Fundusz sołecki – najlepsza inicjatywa”. Konkurs ten jest organizowany w dwóch kategoriach: najciekawszy projekt realizowany ze środków funduszu soleckiego oraz najaktywniejszy mieszkaniec wsi.

Do stałych wydarzeń promujących sołtysów i ich stowarzyszenia należy organizacja corocznej konferencji we współpracy z Samorządem Województwa Wielkopolskiego „Wiejska Polska” w Domu Pielgrzyma „Arka” w Licheniu. Finałem konkursu jest wręczenie nagród w konkursie „Fundusz sołecki – najlepsza inicjatywa” adresowanego do sołectw woj. wielkopolskiego.

Ważnym wydarzeniem regionalnym jest coroczny konkurs na najpopularniejszego sołtysa regionu konińskiego oraz Wielkopolski Piknik Sołtysów, organizowany we współpracy z Wielkopolskim Stowarzyszeniem Sołtysów, gminą Sompolno i „Przeglądem Konińskim”. Wprawdzie jest to impreza regionalna, ale przyjeżdżają na nią tysiące osób.

Liczny jest także udział sołtysów i mieszkańców wsi w corocznej pielgrzymce do Sanktuarium Matki Boskiej Licheńskiej. Zauważalny jest coroczny udział sołtysów w Europejskim Forum Rolniczym w Jasionce k. Rzeszowa, które wspiera stowarzyszenie Sołtysów Województwa Podkarpackiego kierowane przez Stanisława Lawerę.

Nie można też pominąć corocznego ogólnopolskiego turnieju sołtysów w Wąchocku oraz spotkania sołtysów z lokalnymi władzami woj. świętokrzyskiego. – Turniej jest dobrą promocją Stowarzyszenia Sołtysów, ale przede wszystkim samego sołtysa – zauważył prezes Niewiarowski.

Cykliczne wydarzenia o zasięgu ogólnopolskim uzupełniały setki lokalnych imprez organizowanych przez poszczególne regionalne stowarzyszenia sołtysów. Dobrze służyły one promocji sołectwa i funkcji sołtysa.

Komisja mandatowo-skrutacyjna stwierdziła, że zgodnie z listą obecności w Radzie Krajowego Stowarzyszenia Sołtysów w Gdańsku uczestniczy 68 delegatów na 78 uprawnionych (87,17%) co oznacza, że rada jest władna podejmować uchwały i stanowiska oraz ma prawo wybrać organy statutowe stowarzyszenia, w tym prezesa zarządu głównego KSS.

Propozycje zmian w statucie przedstawiła wiceprezes zarządu Grażyna Jałgos-Dębska. Jak podkreśliła w uzasadnieniu, nie proponuje się żadnych rewolucyjnych zmian. Kadencję nowego zarządu zwiększa się z 4 do 5 lat, tak jak ustawowo wydłużono kadencję władz samorządowych, oraz słowo „członek” zastąpiono określeniem „delegat”. Pozostałe poprawki mają charakter redakcyjny.

Następnie przystąpiono do wyboru prezesa Krajowego Stowarzyszenia Sołtysów. Delegaci zgłosili dwie kandydatury: Ireneusza Niewiarowskiego, który pełnił tę funkcję w poprzednich kadencjach oraz Grzegorza Przybyło, prezesa Małopolskiego Stowarzyszenia Sołtysów z siedzibą w Tarnowie. Prezesa Niewiarowskiego nikomu nie trzeba było przedstawiać. Jest założycielem stowarzyszenia, działaczem opozycji demokratycznej, od 1989 roku niemal nieprzerwanie zasiadał w parlamencie, poseł, senator, współtwórca ustawy o funduszu sołeckim. Jest za wzmocnieniem pozycji sołectwa i sołtysa. Dużą wagę przywiązuje w swoim działaniu do legislacji. Temu mają służyć inicjatywy związane z nowelizacją ustaw o samorządzie gminnym i funduszu sołeckim a także konferencje organizowane w Senacie z udziałem parlamentarzystów. Jak powiedział „ustawa o funduszu sołeckim jest sukcesem, a nie jednodniowym fajerwerkiem”. Jest za współpracą z rządem, niezależnie jaka partia go tworzy.

Grzegorz Przybyło jest z wykształcenia politologiem, ale też ukończył studia podyplomowe z zakresu zarządzania. W 2013 r. otrzymał jako jeden z trzydziestu osób tytuł „społecznika roku”. Opowiada się za współpracą z każdą władzą, niezależnie jaka aktualnie partia czy koalicja partii ją sprawuje. Uważa, że KSS powinno być partnerem każdej ekipy rządzącej krajem.

W tajnym głosowaniu na prezesa Krajowego Stowarzyszenia Sołtysów wybrano Ireneusza Niewiarowskiego, który otrzymał 49 głosów. Na jego konkurenta Grzegorza Przybyło oddano 19 głosów.

Następnie delegaci w głosowaniu tajnym wybrali członków Zarządu Głównego oraz Komisję Rewizyjną.

Za wieloletnią pracę na rzecz sołtysów prezes KSS Ireneusz Niewiarowski złożył najlepsze podziękowania Stanisławowi Lawerze, Adamowi Radłowskiemu, Stanisławowi Kaszykowi, Wincentemu Pawelczykowi. A prezes Stowarzyszenia Sołtysów Powiatu Przemyskiego – Maria Jakubowska przekazała prezesowi Ireneuszowi Niewiarowskiemu oraz redaktorce naczelnej Gazety Sołeckiej – Joannie Iwanickiej dyplom z nadaniem tytułu honorowego sołtysa powiatu przemyskiego w uznaniu za zasługi we wspieraniu działalności i pracy sołtysa oraz pomoc i zaangażowanie w rozwiązywaniu problemów „małych ojczyzn”.

Po wyborze władz Krajowego Stowarzyszenia przyjęto plan pracy Zarządu Głównego KSS w latach 2019 i 2020. Uwzględniono w nim m.in. finał konkursu Sołtys Roku, zjazd Stowarzyszenia Sołtysów Ziemi Kieleckiej i obchody 25-lecia Stowarzyszenia, krajowy turniej sołtysów w Wąchocku, konferencję z udziałem byłych ministrów rolnictwa na temat zmian jakie dokonały się na polskiej wsi, finał konkursu „Fundusz Solecki – najlepsza inicjatywa”. W planie jest także XXVII Krajowa Pielgrzymka Sołtysów i Środowisk Wiejskich do Lichenia. Wraz z wydaniem kolejnego numeru specjalnego Gazety Sołeckiej w Sompolnie odbędzie się wielkopolski piknik sołtysów. Zostanie też ogłoszony III ogólnopolski konkurs „Fundusz sołecki – najlepsza inicjatywa”; promowany będzie portal „Naszawioska.pl”; liczne będą warsztaty i szkolenia organizowane dla sołtysów, radnych, członków rad sołeckich i liderów wiejskich. Bogate są plany wydarzeń związanych z działalnością Stowarzyszenia mających na celu promocję sołectwa i sołtysów w 2020 r.

Delegaci Rady Krajowej przyjęli stanowisko w poselskiego projektu ustawy o zmianie „ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw” oraz stanowisko w związku z 30. rocznicą odzyskania wolności (tekst w załączniku).

Tekst Zdzisław Iwanicki

Załączniki:

1. Sprawozdanie merytoryczne KSS z działalności KSS jako organizacji pożytku publicznego w 2018 r. pobierz plik 

2. Sprawozdanie z pracy Zarządu Głównego i biura KSS VI kadencji za okres kwiecień 2015 – kwiecień 2019 r. pobierz plik

3. Stanowisko Rady Krajowej Krajowego Stowarzyszenia Sołtysów w związku pobierz plik

z 30. ROCZNICĄ ODZYSKANIA WOLNOŚCI

4. Stanowisko Rady Krajowej Krajowego Stowarzyszenia Sołtysów w sprawie poselskiego projektu ustawy o zmianie „ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw” pobierz plik